«Τὴν 1ην Μαΐου ἤνοιξε τάς πύλας τοῦ εἰς τὸ κοινὸν τὸ νεόδμητον Μέγα ἐν Θερμῇ Ξενοδοχεῖον. Δωμάτια εὐάερα καὶ εὐήλια, ἐπίπλωσις τελειωτάτη, τροφὴ ἄφθονος καθαρὰ καὶ ὑγιεινή, ὑπηρεσία πρόθυμος, τιμαὶ ἀκαταγώνιστοι.
Προσωπικὸν εἰδικὸν μετακληθὲν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως. Μαγειρικὴ ἀνατολικὴ καὶ εὐρωπαϊκὴ θερμὼς συνίσταται εἰς ὅλους.
Τὸ Μέγα τοῦτο ξενοδοχεῖο θὰ καταστεῖ βεβαίως τὸ ἐντευκτήριο τοῦ καλοῦ κόσμου τῆς καθ΄ ἡμᾶς Ἀνατολῆς.
Διότι κεῖται παρὰ τὰ θαυμάσια ὕδατα τῆς Θερμῆς, τὰ ἀπὸ τῶν ἀρχαίων χρόνων ὀνομαστὰ δι΄ ἰαματικὰς ἰδιότητας.
Τὰ ὕδατα ταῦτα θερμοκρασίας 50 βαθμῶν ἐν τῇ πηγῇ καὶ 43 ἐν τῇ δεξαμενῇ συνιστῶνται ὑπὸ τῶν ἰατρῶν ὡς ἰαματικὰ κατὰ τῶν ῥευματισμῶν, τῆς μήτρας, τῆς λιθιάσεως τοῦ ἥπατος καὶ τῆς κύστεως, τῆς ἀρθρίτιδας κλπ.
Ἐν τῷ νέῳ περικαλλεῖ οἰκήματι παρέχεται κλίνη καὶ τροφὴ ἄφθονος καὶ ὑγιεινὴ τρις τῆς ἡμέρας ἀντὶ γροσίων 40 κατ΄ ἄτομον καὶ ἡμέραν.
Τὰ δωμάτια τῶν παλαιῶν οἰκημάτων ἐνοικιάζονται συμφώνως πρὸς τοὺς παλαιοὺς ὅρους». (Εφημερίδα ΣΑΛΠΙΓΞ – Έτος 1910)
Tο νεόδμητον Μέγα εν Θερμή Ξενοδοχείον στην Λέσβο, δεν ήταν άλλο από το Hotel Sarlidje Palace (Σάρλιτζα Παλλάς) την οικοδόμηση του οποίου οφείλουμε στην έμπνευση και στο όραμα ενός ευκατάστατου άρχοντα της περιοχής, με το όνομα Χασάν Εφέντη Μολλά Μουσταφά, αδελφός του τότε πρωθυπουργού του Οθωμανικού Κράτους Χιλμί Πασά.
Το 1909 λοιπόν ανεγείρεται σε σχέδια Γάλλων αρχιτεκτόνων που σπεύδουν να αποτυπώσουν τις επιρροές τους σε αυτό, καθώς κομίζουν σαφείς εμπειρίες, εικόνες και τεχνική από την Οθωμανική αρχιτεκτονική και αισθητική. Οι εργασίες ολοκληρώνονται ένα έτος αργότερα, και την Πρωτομαγιά του 1910 σε εορταστικό κλίμα τελούνται τα εγκαίνια του ξενοδοχείου που έμελε να αποτελέσει ποίκιλμα, αλλά και αληθινό καύχημα, της περιοχής και ολόκληρης της Λέσβου.
Το βάφτισαν Σάρλιτζα Παλλάς, δανειζόμενο την ονομασία που επί τουρκοκρατίας έφερε και το χωριό Θερμή, το οποίο όνομα σημαίνει «οι κίτρινες θερμές πηγές», από το σαρί που στα τουρκικά σημαίνει το κίτρινο χρώμα και λίτζα που είναι οι θερμές πηγές.
Στα έτη του ένδοξου κλέους φιλοξένησε πρίγκιπες και βασιλείς, πολιτικούς και ανθρώπους των γράμματων και των τεχνών. Υψηλοί επισκέπτες του μεταξύ άλλων ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, ο Πρίγκηπας Παύλος, αλλά και οι τακτικοί πελάτες του Γεώργιος Παπανδρέου, Στράτης Μυριβήλης, Ελία Καζάν, η Φρειδερίκη, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Το Σάρλιτζα Παλλάς δεν πρόσφερε στους θαμώνες του μόνο υπηρεσίες ανάπαυλας και λουτροθεραπείας αλλά και έντονη κοσμική ζωή.
Αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, το ξενοδοχείο και οι ιαματικές πηγές του, πέρασαν στο ελληνικό κράτος και μόλις το 1925 περιήλθε στην κατοχή της Εθνικής Τράπεζας. Το 1933 λαμβάνει τη διαχείρισή του το πανίσχυρο Τ.Σ.Α.Υ., το Ταμείο Σύνταξης και Ασφάλισης Υγειονομικών, μετά από πλειστηριασμό στον οποίο προχώρησε η Εθνική Τράπεζα, συνεχίζοντας να υπηρετεί τους πάσχοντες που προσέφευγαν στις υπηρεσίες του. Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιατρικού Συλλόγου Λέσβου σε επιστολή που έστειλε στις 6 Οκτωβρίου 1933 στον Πρόεδρο της Κοινότητας Λουτροπόλεως Θερμής, τονίζει, ότι «τόσον ὁ ἡμέτερος Σύλλογος, ὄσο καὶ τὸ Ταμεῖον Ὑγειονομικὼν δεν θέλουσι φεισθὴ οὔτε κόπων οὔτε θυσιῶν, φιλοδοξοῦντες, τάς γνωστὰς διὰ τάς θεραπευτικὰς τῶν ἰδιότητας θερμοπηγὲς Θερμῆς, να καταστήσωσιν ἐντὸς τοῦ ὀλιγοτέρου χρονικοῦ διαστήματος, τῇ πρώτην λουτροπόλιν τῆς Ἑλλάδος».
Η ιαματική πηγή Θερμής είναι εφάμιλλη των φημισμένων πηγών της Ελλάδας όπως της Αιδηψού και της Ικαρίας κι άλλων αντίστοιχων που βρίσκονται στην Γερμανία, στην Γαλλία στην Αλγερία, καθώς πρόκειται για Σιδηρούχο αλιπηγή, 46,9 0C θερμοκρασίας, ραδιενέργειας 0,8 Mache και με στερεό υπόλειμμα 35,5481 gr, καθώς και πλήθος χημικών στοιχείων και ενώσεων. Οι θεραπευτικές ιδιότητες της πηγής συμπεριλαμβάνουν τους χρόνιους ρευματισμούς και αρθροπάθειες, τα νοσήματα του ήπατος, του αίματος, του κυκλοφορικού συστήματος, τον σακχαρώδη διαβήτη κ.ά..
Το 1977 ήταν το έτος αναστολής της λειτουργίας του Σάρλιτζα Παλλάς, το έτος ορόσημο όπου τοποθετήθηκε οριστικά η ταφόπλακα ήταν το 1982. Δόθηκαν άνισες μάχες για να αποφευχθεί η καταδίκη, όμως η κακοδιοίκηση και η ελλιπής διαχείριση οδήγησαν στο οριστικό κλείσιμο αυτού του σπάνιου σε αρχιτεκτονική δομή ιστορικού κτηρίου που έμελλε να συνδέσει το όνομά του με πολλά δραματικά και κάποτε λιγότερο δραματικά πρόσωπα της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας. Πιστεύουμε ότι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου πιθανόν θα μπορούσε να αναζητήσει πόρους από το Ευρωπαϊκό Ταμείο, και να προχωρήσει στην αποκατάστασή του και στην εκμετάλλευση των αναξιοποίητων ιαματικών πηγών που δυστυχώς καταλήγουν στη θάλασσα του Αιγέα.
Για την ώρα οι μνήμες των παλαιοτέρων παραμείνουν άσβεστες και αφηγούνται στους νεότερους τα έργα και τις ημέρες του Σάρλιτζα, το ίδιο όμως έχοντας έρθει αντιμέτωπο με τον χρόνο, τον άνθρωπο, αλλά και την απαξία και αδιαλλαξία του κρατικού μηχανισμού, σαν ένα χωροχρονικό κέλυφος επιχειρεί μέσα απ’ τα σπασμένα πορτοπαράθυρά του και την κατεστραμμένη του στέγη να αναπολήσει τις δόξες και τα μεγαλεία του παρελθόντος που έσβησε οριστικά στις πνοές του Αίολου.