Ο αόρατος συγγραφέας του Ρομάν Πολάνσκι

 του Γιώργου Λαμπίρη 

Ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Άνταμ Λανγκ, έχει καταφύγει σε νησί των ΗΠΑ, κοντά στη Βοστώνη. Όταν ο άτυπος συγγραφέας της επικείμενης αυτοβιογραφίας του βρίσκεται μυστηριωδώς πνιγμένος, ένας άλλος συγγραφέας-φάντασμα, δίχως ιδιαίτερη πολιτική κατάρτιση, προσλαμβάνεται από μεγάλο εκδοτικό οίκο να “ρετουσάρει” το ήδη γραμμένο βιβλίο. Την ίδια στιγμή, ξεσπάει διεθνές σκάνδαλο γύρω από την απαγωγή τεσσάρων Πακιστανών, ύποπτων για τρομοκρατία, και τη παράδοσή τους στη CIA επί θητείας Λανγκ. Το κουβάρι του μυστηρίου που αρχίζει να ξετυλίγεται θα αποκαλύψει στρώματα ψεύδους, καιροσκοπίας, διαφθοράς και υπολογιστικής σεξουαλικότητας.

Μετά τον οσκαρικό Πιανίστα και τον “ανώδυνο” Όλιβερ Τουίστ, ο Πολάνσκι επιστρέφει στο είδος που του ταιριάζει καλύτερα: το θρίλερ μυστηρίου. Στα χνάρια του Chinatown, του Frantic και τoυ Ninth Gate, ο ταλαντούχος δημιουργός μας δίνει άλλο ένα καλοφτιαγμένο φιλμ με μπόλικο σασπένς και ατμόσφαιρα που σε καθηλώνει. Ωστόσο, η δεξιοτεχνία του στη σκηνοθεσία και η αφηγηματική του δεινότητα δεν επαρκούν για να καλύψουν κάποια κενά-σε επίπεδο πλοκής και χαρακτήρων-που μοιραία προκύπτουν από μια εν τέλει ισχνή και κάπως απλοϊκή ιστορία.

Παρόλα αυτά, η ταινία κάθε άλλο παρά απαρατήρητη περνάει. Όλα τα στοιχεία που συνιστούν τη θεματική του σπουδαίου σκηνοθέτη είναι εδώ: ο μικρός παίχτης απέναντι στα μεγάλα παιχνίδια όσων βρίσκονται στην εξουσία, η αναζήτηση της πραγματικής ταυτότητας του ανθρώπου πίσω από το ρόλο του και τα φαινόμενα, τα κρυφά συμφραζόμενα κάτω από τις “εμφανείς” αλήθειες, τα ταπεινά κίνητρα που κρύβονται πίσω και από τις πιο στοιχειώδεις πράξεις, η απεικόνιση ενός κόσμου ψυχρού, υπολογιστικού και κυνικού ως το κόκαλο. Ένας άξιος συνεχιστής του Άλφρεντ Χίτσκοκ, όπως έχει συχνά χαρακτηριστεί, κι εδώ οι επιρροές του μεγάλου δασκάλου είναι περισσότερο από προφανείς. Η μουσική του Alexandre Desplat παραπέμπει ευθέως στον Bernard Hermann.

Ο Άνταμ Λανγκ, τον οποίο ερμηνεύει ο Πιρς Μπρόσναν στη ταινία, φημολογείται ότι αποτελεί πορτρέτο του Τόνι Μπλέρ. Προσωπικά, δεν συμφωνώ. Οι αναφορές βεβαίως στις πρακτικές του Μπλερ στο πλαίσιο του πολέμου ενάντια στη τρομοκρατία είναι σαφείς. Όμως θεωρώ πως ο χαρακτήρας του Λανγκ εκφράζει μια γενικότερη εικόνα για όσους πολιτικούς μας κυβερνούν απερίσκεπτα, παίρνοντας αποφάσεις ζωής και θανάτου και μετά αποσύρονται χωρίς να λογοδοτούν ποτέ για τα ψέματα τους. Το φιλμ χρησιμοποιεί την επικαιρότητα για να καταδείξει, ανάμεσα σε άλλα, τις υπόγειες διαδρομές του συστήματος που κατευθύνοντας το μένος της κοινής γνώμης σε ένα μεμονωμένο αντιπρόσωπό του, τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό εν προκειμένω, εξασφαλίζει πάντα την συνέχεια των σχεδίων που καθορίζουν τις τύχες ολόκληρων κρατών.

Όπως και σε προηγούμενες ταινίες του Πολάνσκι, αυτό που κινεί τη δράση προς τα μπρος είναι η περιέργεια του κεντρικού ήρωα. Μια περιέργεια που του στοιχίζει πάντα ακριβά, όπως του Jake στο Chinatown ή του Corso στο Ninth Gate. Στο Ghost Writer το όνομα του συγγραφέα δεν αναφέρεται ποτέ. Όσοι έρχονται σε επαφή μαζί του, τεχνηέντως αποφεύγουν να τον ονοματίσουν-ο Λανγκ τον αποκαλεί συνεχώς «φίλε»-, αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας μοιάζει να αποφεύγει τις συστάσεις. Είναι πραγματικά ένα φάντασμα που παρεμβάλλεται για να σώσει τα προσχήματα και καταλήγει να ξύνει καλά κρυμμένες πληγές. Δεν έχει οικογένεια και αν ξαφνικά εξαφανιζόταν, το σίγουρο είναι πως δεν θα τον αναζητούσε κανείς. Διαθέτει εξυπνάδα και προσωπικότητα, διαπράττει όμως ύβρη όταν νομίζει ότι μπορεί να ξεσκεπάσει ίντριγκες και δολοφονίες, χωρίς επιπτώσεις. Κι εδώ ο Πολάνσκι θέτει το βασικό ζήτημα όλης της φιλμογραφίας του: όποιος τα βάζει με την εξουσία είναι πολύ πιθανό να φάει τα μούτρα του και να παραμείνει αόρατος.

Η ταινία βραβεύτηκε με την Αργυρή Άρκτο Σκηνοθεσίας στο 60^ο Φεστιβάλ Βερολίνου. Δεν αποτελεί κορυφαία στιγμή του Πολωνού σκηνοθέτη όμως θεωρώ πως φανερώνει το αστείρευτο ταλέντο ενός ανθρώπου που στα 76 του εξακολουθεί να δημιουργεί με όρεξη και νεανική περιέργεια. Όχι τη περιέργεια που έχουν οι ήρωες των ταινιών του ελπίζω…