skip to Main Content

 

Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ  

του Αμαξηλάτη

Μεγαλώσαμε όλοι μας, ειδικά στην Ελλάδα, με το όνειρο της ‘ευκαιρίας’. Θυμάμαι που λέγαμε για μετανάστες που ταξίδεψαν στην άλλη άκρη της γης και ‘άρπαξαν’ την ευκαιρία. Βασίστηκαν στην οξυδέρκεια τους, στην διάθεσή τους για δουλειά, το πείσμα τους και στον τυχοδιωκτισμό τους και πολλές φορές μεγαλούργησαν. Βέβαια πολλές φορές που δεν τα κατάφεραν δεν το μάθαμε μια και δεν είχε αξία σαν είδηση και έτσι δεν διαφημίστηκε ανάλογα. Τελικά όμως αυτοί που τα κατάφεραν και ήρθαν πίσω, με την τεράστια για τα δικά μας δεδομένα, αγοραστική δύναμη, δημιούργησαν τον μύθο της ‘Χώρας της Ευκαιρίας’ ειδικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και για την Αυστραλία και τον Καναδά και άλλα μέρη.

Αλλά και στην Ελλάδα ζήσαμε την εποχή της ευκαιρίας. Ειδικά μετά την ένταξη στην τότε ‘Ευρωπαϊκή Κοινότητα’ και την συρροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων αλλά και στην συνέχεια με το άνοιγμα των αγορών και την παγκοσμιοποίηση, αρχίσαμε να ζούμε το όνειρο. Δημιουργήθηκαν ευκαιρίες και τις άρπαξαν και εδώ κάποιοι. Βέβαια πολλοί από αυτούς που τα κατάφεραν αποδείχθηκε ότι δεν δούλεψαν τόσο με τον ζήλο όσο με τον …δόλο και την διαπλοκή. Τελικά όμως ακόμα και η Ελλάδα φάνηκε να επιβραβεύει τους τολμηρούς και να τους ανταμείβει με πλούτο.

Τελευταία όμως το όνειρο ενός κόσμου που συνεχώς θα εξελίσσεται τεχνολογικά και ως εκ τούτου οι κάτοικοί του θα αναπτύσσονται οικονομικά έχει καταντήσει εφιάλτης.  Οι πόροι εξαντλούνται και ο Πλανήτης έχει αρχίσει να δείχνει τα όριά του. Η ανάπτυξη δημιούργησε τελικά μερικούς προνομιούχους, στον ανεπτυγμένο κόσμο ως επί το πλείστο, που έχουν συγκεντρώσει τον πλούτο αλλά δεν έχουν πια που να επενδύσουν και πολλά εκατομμύρια πεινασμένους στον υπόλοιπο πλανήτη. Η κοινωνία ‘της ελευθερίας, των ίσων δυνατοτήτων και των ευκαιριών’ που στήριξε το όραμα του καπιταλισμού και συντήρησε αυτούς που είχαν ‘φιλοδοξίες και όρεξη για δουλειά’ έχει σταματήσει να αποτελεί τον υπέρτατο σκοπό και οι φιλοδοξίες εξατμίσθηκαν μαζί με τις ευκαιρίες.

Μήπως θα έρθουμε σύντομα αντιμέτωποι με μια νέα «επανάσταση» όπως η βιομηχανική με τη θεμελίωση, ειδικά μετά τον δεύτερο πόλεμο, του σημερινού καπιταλιστικού συστήματος; Μήπως αντίθετα θα έρθουμε αντιμέτωποι με μία επανάσταση όπως η Γαλλική, με την αλλαγή της καθεστηκυίας τάξης και την καρμανιόλα; Μήπως λοιπόν βρισκόμαστε, σε μία ιστορική καμπή, που από παρόμοιες περνά σπάνια η ανθρωπότητα, και που τότε τα θεμέλια, οι αρχές που στηρίζεται, ραγίζουν και αρχίζει να καταρρέει το οικοδόμημα; Που βρίσκεται η αιτία αυτής της επαπειλούμενης κοσμογονίας;

Η αιτία βρίσκεται στις παραδοχές που έχουμε στηρίξει το σύστημα και σε αυτά που επιφέρουν σαν αποτέλεσμα. Δεχθήκαμε ότι οι πόροι είναι ανεξάντλητοι. Ακούγαμε φωνές βέβαια να λένε για την εξάντληση του πετρελαίου σε ‘Χ’ χρόνια, για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, για την αύξηση της στάθμης της θάλασσας σε ‘Υ’ χρόνια, αλλά δεν έμπαιναν στην εξίσωση καθότι δεν είχε γίνει σαφής η επίδρασή τους στον επόμενο παράγοντα[1].

Δεχθήκαμε σιωπηλά ότι στην κοινωνία της ευκαιρίας θα υπάρχει αέναη οικονομική ανάπτυξη. Αυτό επιβεβαιώθηκε μέχρι σήμερα και σε αυτό βοήθησαν οι συγκυρίες αλλά και η τεχνολογική ανάπτυξη. Οι πόλεμοι του προηγούμενου αιώνα και το χτίσιμο του κόσμου από την αρχή, οι μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις (αυτοκίνητο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο), οι νέοι αναπτυσσόμενοι πληθυσμοί (Κορέα, Ταϊβάν, χώρες του Ανατολικού Block, Κίνα, Ινδία Βραζιλία) που αθροίζονταν τελικά στο καταναλωτικό και παραγωγικό κοινό, είναι μερικά από αυτά. Φτάσαμε να εκφράζουμε την ροπή, την τάση ευημερίας μιας κοινωνίας, σε εμπιστοσύνη σε ροπή του ‘καταναλωτή’ (έχει αντικαταστήσει την λέξη άνθρωπος) προς την κατανάλωση.

Η εξίσωση είναι σωστή αλλά απλά δεν είναι η λύση του προβλήματος. Όσο μεγαλώνει η κατανάλωση, είτε επειδή αυξάνεται η ζήτηση νέων προϊόντων που δημιουργούν καταναλωτικές ανάγκες, είτε επειδή αυξάνεται το καταναλωτικό κοινό, τόσο αυξάνεται ο συναλλασσόμενος πλούτος. Σε αυτό συντελεί και η μείωση των τιμών στα υπάρχοντα προϊόντα, είτε με την αυτοματοποίηση είτε με τα φτηνά εργατικά, που τα κάνει προσβάσιμα σε μεγαλύτερη κατηγορία πληθυσμού. Έτσι διατηρείται ένα επίπεδο ευημερίας στην μεσαία τάξη και μία μικρή αφρόκρεμα που σωρεύει και ανακυκλώνει στην συνέχεια το κεφάλαιο. Όσο ο πλούτος ξοδεύεται σε σπίτια και καταναλωτικά αγαθά για τους πρώτους και σε επικερδείς επενδύσεις για τους δεύτερους η μηχανή δουλεύει και παράγει και νέο πλούτο που μπορεί να μοιραστεί σε περισσότερους και να συσσωρευτεί σε …πλουσιότερους.

Ζήτω λοιπόν η κοινωνία της …ελευθερίας της ευκαιρίας; Γιατί να μην παράγουμε συνέχεια όλο και περισσότερα και να καταναλώνουμε όλο και περισσότερα για να δουλεύει η μηχανή και να είμαστε άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο, όλοι τελικά ευχαριστημένοι;

Η απάντηση είναι απλή. Το σύστημα στηρίζεται στην διόγκωση της κατανάλωσης. Η εξίσωση είναι εκθετική και όχι γραμμική. Ο αριθμός των καταναλωτικών αναγκών και των καταναλωτών που πρέπει να προστίθεται για να δουλεύει το σύστημα πρέπει να αυξάνει όλο και πιο γρήγορα. Από το δέκα στο εκατό και από το εκατό στα χίλια. Συνεπακόλουθα όλο και μειώνεται ο χρόνος που χρειάζεται για να διαδοθεί να κορεστεί και τελικά να κλείσει ένας καταναλωτικός κύκλος.

Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε καλύτερα αν δούμε την διάρκεια των διαφόρων φάσεων του καπιταλιστικού συστήματος Η βιομηχανική επανάσταση διήρκεσε ίσως 150 χρόνια, του δανεισμού 40, η καταναλωτική επανάσταση της κινητής τηλεφωνίας και των νέων φαρμάκων 15 χρόνια, το ‘.com’ μόλις 8 με 10 χρόνια.

Σε αυτό έρχονται και τα περιβαλλοντολογικά προβλήματα. Η ‘προφητεία’ της εξάντλησης των πόρων έχει γίνει βεβαιότητα που κάνει ακόμα πιο απαγορευτική την αύξηση της κατανάλωσης. Τώρα πλέον ξέρουμε ότι αν επιδιώξουμε την επιπλέον αύξηση της κατανάλωσης με τον ίδιο τρόπο που καταναλώναμε μέχρι σήμερα τότε θα καταστραφεί το περιβάλλον πολύ σύντομα. Δεν ξέρουμε βέβαια αν θα γλιτώσουμε αν σταματήσει!

Όταν όμως δεν υπάρχει αύξηση των καταναλωτών και των καταναλωτικών αναγκών τότε επικρατεί ο ανταγωνισμός της διακράτησης των κεφαλαίων. Ποιος πλούσιος θα δώσει τον πλούτο του για να ξεκινήσει μία επένδυση που τελικά θα του δεσμεύσει τα κεφάλαια και δεν θα του παράξει (ή δεν θα είναι αρκετά πιθανό να του παράξει) περισσότερο πλούτο; Κανένας ή σχεδόν κανένας! Και ποιες είναι οι επενδύσεις που παράγουν πλούτο όταν μειώνονται οι καταναλώσεις; Καμία ή σχεδόν καμία! Ποιος ‘εργατικός και φιλόδοξος’ νέος μπορεί να μοχλεύσει τις ιδέες του και να παράξει νέο πλούτο και έτσι να μπει στο ‘club’ των λίγων; Κανένας ή σχεδόν κανένας! Έχει λοιπόν οριστικά τελειώσει η εποχή της ευκαιρίας;

Όχι, απλά το σύστημα έφτασε στα όρια. Η ευκαιρία βρίσκεται αλλού. Φυσικά πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα ξεχωρίζουν και θα διακρίνονται στο χώρο τους αλλά αυτό διαφέρει από το να πούμε ότι είμαστε στην εποχή της ευκαιρίας που μπορούσε κάποιος να με πολύ θέληση και λίγη τύχη να αλλάξει ‘οικονομική τάξη’.

 


[1] Στην ανάγκη του καπιταλισμού για αέναη ανάπτυξη

This Post Has 0 Comments

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.

Back To Top